't Is bekend dat, als je mensen iets wilt leren dat ze eigenlijk nooit meer mogen vergeten, je dat dan heel plastisch en visueel en met veel fantasie moet vertellen. En zeker kinderen. Kinderen kunnen, wat inlevingsvermogen betreft, trouwens toch veel flexibeler met je meevoelen en meedenken dan volwassenen. Althans, dat is mijn ervaring. Ze schamen zich minder gauw en zodra je begint een ingewikkelde uitleg te geven gaan ze zelf ook allerlei suggesties, al of niet bruikbaar, geven. Dat ondervond ik toen ik leerlingen van groep acht, toch niet meer de eersten de besten, moest uitleggen hoe ik van, populair gezegd, een liter een meter moet maken. De opdracht in de handleiding van de rekenmethode was wat mij betreft te ingewikkeld en te theoretisch, zodat ik m'n eigen manier maar gebruikte.
“Van een meter een liter,' riepen ze in koor. ‘Dat kan helemaal niet!”
“Jazeker kan dat. Ik zal het jullie uitleggen. Sterker nog, ik ga jullie duidelijk maken hoe je van een kubieke meter hectoliters kunt maken.”

Natuurlijk wist ik dat je van een meter geen liter kunt maken, maar wèl van een kubieke meter een liter. Of allerlei varianten daar op: van deciliter, of milliliter of decaliter naar kubieke meter, of naar kubieke centimeter enz. Alles is wat dat betreft mogelijk. Maar, en daar ging het in eerste instantie om, ik had hun aandacht.
Op het bord tekende ik met veel fantasie zwierig een streep. En op enige afstand daar een beetje parellel onder nog een streep.
“Een weg.”
“Een staart.”
“Een slurf.”
De opmerkingen volgden elkaar in snel tempo op en de kinderen keken nieuwsgierig toe. Ik tekende door en bracht wat golfjes aan.
“Een rivier!”
Over de rivier tekende ik een brug, driedimensionaal.
“Ja, dit stelt een rivier voor met een brug er over. En je weet, om over water van de ene naar de andere kant te komen is een brug erg belangrijk.”

Onder de rivier tekende ik een grillige cirkel, op ongeveer een afstand van een meter van de brug.
“Dit is een stadje. De bevolking van dit stadje heeft een bijzondere naam. Daar hebben jullie nog nooit van gehoord. Hier woont namelijk het Hectolitervolk.”
“Ja, ja. Het Hectolitervolk.”
De klas reageerde zoals ik verwachtte.
“Oké, oké, een beetje gekke naam. Maar toch een gewoon volk met normaal menselijke eigenschappen . Deze mensen gaan gewoon naar bed, slapen en staan 's ochtends op; gaan aan het werk, of naar school. Eten en drinken als wij en als het warm is gaan ze zwemmen. Zwemmen in de rivier, tussen de kribben. Want deze rivier is niet vervuild. Nog niet, tenminste . Waarschijnlijk komt dat ook omdat de rivier een sterke stroming heeft. Daarom blijven de zwemmers ook tussen de kribben zwemmen. Naar de overkant zwemmen? Vergeet het maar. Te gevaarlijk! Maar weet je wat nou zo leuk is?”

Ik keek geheimzinnig de klas rond en temperde mijn stem.
“Hectoliterstad heeft een stukje naaktstrand. Een echt stukje naaktstrand. Stel je dat eens voor. Natuurlijk wordt het stukje wel afgeschermd door een soort rieten mat. Maar daar zitten gaten in. Grote gaten soms, waar je gemakkelijk door kan kijken. En je weet zelf, kinderen van jullie leeftijd vinden dat best wel spannend. En dat is het natuurlijk ook. Je begrijpt natuurlijk ook wel, of misschien wel helemaal niet, dat niet alle mensen naar het naaktstrand gaan. Nee. Sommige Hectoliters vinden dat ongehoord, vies. Eigenlijk schamen ze zich. Hoewel ze een toch wel een beetje nieuwsgierig zijn. Je ziet, typisch menselijk, die Hectoliters.”
Terwijl ik dit verhaal vertelde waren er al diverse opmerkingen door de klas gevlogen. Lacherige, stiekeme, fluisterende. Het laat zich raden. Op samenzweerderige toon vervolgde ik mijn verhaal. Het werd dan ook dadelijk weer stil.
“Aan de andere kant van de rivier ligt een grote stad: Kubieke Meter. Met twee hoofdletters, precies als Den Bosch, of Den Helder. Maar ook de Kubieke Meters waren normale mensen, met dezelfde eigenschappen als jullie of als de Hectoliters.”
Ondertussen tekende ik aan de overzijde van de rivier een grote niet ronde kring. Zodanig, dat een deel van de stad precies aan de overzijde van de rivier tegenover Hectoliterstad kwam te liggen.

“Nou heeft een grote stad natuurlijk een aantal zwembaden. Maar er zijn altijd mensen die gewoon in de vrije natuur willen zijn en dus ook vrij willen zwemmen. En waar gaan die mensen zwemmen, denk je?”
“In de rivier.”
Het kwam uit dertig kelen.
“Natuurlijk, in de rivier. Eén van die bewoners van Kubieke Meter, Age genaamd, heeft altijd een verrekijker bij zich. Age is een jonge vent en zoals zijn naam al een beetje verklapt, razend nieuwsgierig en leergierig. Bovendien is hij een natuurmens en natuurmensen beloeren de vogels, de dieren, de planten en natuurlijk ook eventueel passerende schepen. Daarom staat hij ook vaak bij de rivier. Op een zekere mooie en zonnige dag, toen Age langs de rivier met zijn verrekijker voor ogen het water aftuurde, ontdekte hij dat er naakte mensen aan de overkant van de rivier liepen. Hij wist dat daar Hectoliterstad lag. Het moesten dus naakte Hectoliters zijn. Naakte mannetjes, naakte vrouwtjes, maar ook naakte Hectolitermeisjes. Echt helemaal naakt. Dat was interessant. Naakte meisjes. Van zijn leeftijd. Nieuwsgierig als Age was, wilde hij daar meer van weten. Nee, hij wilde het eigenlijk van dichtbij zien. Dus bedacht hij een plan. Als het ook de volgende dag zonnig weer zou zijn, zou hij naar Hectoliterstad gaan. Simpel, maar slim bedacht. Hij zou dan zo het naaktstrand op kunnen lopen. Maar hij zou zich dan wel eerst moeten veranderen van een Kubieke Meter in een Hectoliter.”

Ik pakte intussen een literfles en vulde de fles bij de kraan met water. De kinderen keken nieuwsgierig, niet begrijpend toe. Eveneens nam ik een aluminium maatbakje. Een decimeter lang, een decimeter breed en een decimeter hoog.
“Dit is een literfles gevuld met water en dit is een kubieke decimeter. Ik heb dit gepakt om jullie te laten zien dat er in dit maatbakje, in een kubieke decimeter dus, precies één liter water past.”

“Dat past nooit.”
“Dat stroomt er over straks.”
“Die fles is veel groter.”
“Let op,” zei ik. “ Het gaat ook niet om de hoogte van de fles, of de grootte van het bakje. Het gaat om de inhoud. Ik wil bewijzen dat één liter evenveel is als één kubieke decimeter. Als de inhoud van de fles precies past in deze kubieke decimeter, dan heb ik het bewijs geleverd. Dan heb ik bewezen, dat één liter hetzelfde is als één kubieke decimeter. Is iedereen het daarmee eens?”

Nieuwsgierigheid overwon het van ongeloof, hoewel enkele kinderen toch sceptisch bleven kijken.
Langzaam en voorzichtig, duidelijk zichtbaar voor iedereen, goot ik de inhoud van de fles over in de kubus. Geen druppel werd gemorst en toen uiteindelijk de laatste druppel in de kubus viel, was deze tot de rand toe gevuld. Voorzichtig, één van de jongens nam de fles al uit mijn hand, zette ik de kubus op een tafeltje om vervolgens triomfantelijk door de klas te kijken.
“Nou? Hèt bewijs. Eén liter is precies één kubieke decimeter.”
“Maar wat heeft dit allemaal met Age en het naaktstrand te maken,” riep Tim achter uit de klas. Tim dacht altijd net even iets verder dan zijn meeste klasgenoten en hij, begreep ik uit deze noodkreet, was nog steeds nieuwsgierig naar het naaktstrandverhaal.
“Toen Age de volgende ochtend op stond aaiden de eerste zonnestralen al de daken van de huizen. En tegen tien uur was het al behoorlijk warm. Echt weer dus om naar het strand te gaan. Age zocht zijn zwemkleding bij elkaar, maar bedacht toen ineens dat hij zijn zwembroek waarschijnlijk niet nodig zou hebben. En dat vond hij een vreemde gedachte. Toch stopte hij, samen met een badlaken, zijn broekje in een tas. Terwijl hij op zijn fiets in de richting van de brug reed, passeerde hij diverse ex Hectoliters, om waarschijnlijk in Kubieke Meter inkopen te doen. Zelf ging hij ook wel eens naar de binnenstad met zijn ouders om nieuwe kleren te kopen, maar zijn ouders waren nu een paar dagen afwezig zodat hij kon gaan en staan waar hij wou.

Na een klein kwartiertje fietsen kwam hij bij de brug, die enkele honderden meters buiten de stadsgrenzen lag. En nu, wist Age , zou het spannend worden. Nu moest hij veranderen in een Hectoliter. En dat kon alleen maar op de brug.
“Weten jullie nog dat ik in het begin van mijn verhaal zei dat de brug een belangrijke rol zou spelen? Let op, want nu kan het gemakkelijk fout gaan! Je zou kunnen zeggen dat Age een kameleonachtige verandering moet ondergaan. En daarom moet hij even heel precies rekenen.”
Ik pauzeerde even en keek de klas rond. Daarna vervolgde ik mijn verhaal.
“Op de brug aangekomen, stapte Age van de fiets en begon na te denken. Hij dacht hardop omdat dat zijn gewoonte was bij een moeilijke denksom. Je hoorde je dan als het ware tegen jezelf praten en het leek dan alsof je jezelf direct controleerde. Age vond dat gewoon prettig, hoewel zijn leraar en zijn medeleerlingen op school hem daar wel eens op aanspraken. Maar nu was hij alleen en dus zou hij geen enkel probleem ondervinden. Langzaam liep Age , met de fiets aan de hand, al rekenend naar het midden van de brug. Ik ben een Kubieke Meter en ik moet mij veranderen in een kubieke decimeter. Dan ga ik dus, hij dacht even aan de inhoudsmaten die zijn leraar wel eens, van groot naar klein, op het bord had getekend, dan ga ik dus één plaatsje naar rechts. Maar omdat het kubieke zijn, is elk plaatsje wel drie nulletjes er bij! Ik verander mij dus van een Kubieke Meter in duizend kubieke decimeter.
Midden op de brug bleef hij staan om de som nog even na te rekenen. Het klopte. Eén kubieke meter is duizend kubieke decimeter. Age kreeg een triomfantelijk gevoel. De volgende stap zou gemakkelijker zijn, omdat hij het geheim van de brug kende: één kubieke decimeter is één liter. En dus veranderde hij in duizend liter. Hij liep verder naar het eind van de brug. Nou moet ik mij veranderen in Hectoliters, zei hij half hardop. Van liter naar hectoliter is twee stapjes naar links, dus gaan er twee nullen van af. Duizend liter wordt dus 10 Hectoliter. Age kwam aan het eind van de brug. Nu was hij veranderd in een Hectoliter. Dat hij meer waard was dan een gewone Hectoliter vond hij op dit moment niet belangrijk. Naakt zijn alle hectoliters hetzelfde, dacht hij.”
Ik keek weer de klas rond.

“Snappen jullie het allemaal? Je gaat eerst van wat je bent naar kubieke decimeter, je verandert dat automatisch in liter en vervolgens ga je daar heen wat je wilt worden.”
De klas viel stil van deze onverwachte wending.
“Ja maar,” riep Tim , “wat is er nou verder met Age gebeurd?”
“Dat mag je zelf fantaseren,” antwoordde ik. “In elk geval heb ik er mijn eigen gedachten over…!”

Archief

Eerder verschenen: